Od wielu lat w branży budowlanej zachodzą zmiany związane z potrzebą jej unowocześnienia oraz podniesienia ogólnej produktywności i efektywności.

Mnogość informacji na temat korzyści wynikających z zastosowania BIM oraz plany jego ustandaryzowania i formalnoprawnego umiejscowienia w praktyce projektowej powodują, że coraz częściej podejmowane są próby wdrażania tej technologii modelowania informacji o budynku przez wykonawców, inwestorów czy pracownie projektowe.

Z uwagi na złożoność zagadnień budowlanych wprowadzenie nowych rozwiązań wymaga zastosowania narzędzi wspomagających planowanie i organizację całego procesu. Decyzje o wdrożeniu BIM w pracowni projektowej wynikają zarówno z uwarunkowań zewnętrznych, jak i z wewnętrznych inicjatyw zespołów projektowych, dążących do unowocześniania aktualnego warsztatu i jakości realizowanych projektów. W wielu przypadkach rozpoczęcie pracy z takim oprogramowaniem jest decyzją inwestora i projektanta, którzy na podstawie dotychczasowej wieloletniej współpracy wspólnie definiują jej nowe zasady, standardy i realizują projekt pilotażowy.

Skuteczne wdrożenie BIM wymaga szczegółowej analizy potencjalnych problemów i obszarów, które mogą być unowocześniane. Pozwala to na przyjęcie odpowiedniej strategii i efektywne wykorzystanie posiadanych zasobów. Początkowo może ono obejmować jedynie zastosowanie narzędzi używających cyfrowego modelu budynku do automatycznego przygotowania spójnej dokumentacji architektonicznej, aż po rozszerzenie podstawowego wykorzystania technologii BIM na współpracę międzybranżową lub dalsze etapy realizacji inwestycji.

Cele i zakres wdrożenia BIM

Początkowym elementem planowania jest analiza problemów, jakie wdrożenie BIM ma rozwiązać. Inne będą istotne w sytuacji pracowni przygotowującej typowe projekty domów jednorodzinnych, inne – w przypadku konieczności dostosowania się do przemian u największego klienta, dewelopera podejmującego decyzję o wprowadzeniu tej technologii w swoim przedsiębiorstwie, a jeszcze inne – w sytuacji wewnętrznej pracowni realizującej projekty hal magazynowych dla własnych potrzeb inwestycyjnych. Skoncentrowanie się na najważniejszych zagadnieniach pozwoli prawidłowo ukierunkować zasoby i zaplanować efektywną strategię.

Na podstawie kluczowych problemów powinny zostać określone cele zastosowania BIM. Obszary, które mogą być brane pod uwagę przy definiowaniu strategicznych celów wdrożenia tej technologii modelowania informacji, to np.:

Stawiane cele powinny być definiowane w sposób racjonalny i czytelny dla wszystkich uczestników wdrożenia tej technologii, a w jego trakcie i po zakończeniu powinny umożliwiać weryfikację stopnia ich realizacji.

Analiza możliwości i uwarunkowań wdrożenia BIM

Wprowadzenie BIM w pracowni projektowej należy traktować jak każde przedsięwzięcie realizowane w złożonym środowisku. Wstępny etap polega na ocenie aktualnej sytuacji i uwarunkowań mających wpływ na sposób i możliwości dokonania wdrożenia. Analiza struktury organizacyjnej, obszarów działalności oraz sposobów realizacji zleceń umożliwia dostosowanie planu do potrzeb i możliwości pracowni. Z uwagi na istotny udział czynnika ludzkiego w całym procesie podstawowym narzędziem powinna być analiza interesariuszy, pozwalająca ocenić realny wpływ poszczególnych osób na proces wdrożenia BIM. Jej efekty pozwolą na podjęcie decyzji co do składu zespołu wdrożeniowego, wyboru lidera, sposobu komunikowania oraz potencjalnych obszarów ryzyka. Dotyczy to nie tylko sprawdzenia aktualnego poziomu znajomości zagadnień BIM, lecz także oczekiwań i nastawienia pracowników lub zarządu firmy. Konieczne jest uwzględnienie w całym procesie również podwykonawców i dostawców. Od ich wiedzy, doświadczenia w wykorzystaniu BIM oraz sposobów współpracy będzie zależał zakres wdrożenia i powodzenie całego procesu.

Kolejnym elementem analizy jest ocena infrastruktury technicznej: parametrów sprzętu komputerowego, rodzaju stosowanego oprogramowania, dostępnej infrastruktury sieciowej, a także aktualnych sposobów komunikacji, przechowywania i udostępniania danych. Wdrożenie BIM w sytuacji niskiego poziomu wykorzystania rozwiązań IT wiąże się z koniecznością zmiany wielu procesów związanych nie tylko z projektowaniem, lecz także ze współdzieleniem i ochroną danych, np. z zastosowaniem centralnego serwera i systemu archiwizacji projektów.

Analizy przeprowadzone w postaci ankiet, dyskusji i konsultacji z zainteresowanymi osobami powinny być odpowiednio udokumentowane w celu późniejszej weryfikacji i wykorzystania w dalszych etapach.

Wybór oprogramowania BIM

Kluczowym elementem wdrożenia jest wybór oprogramowania BIM. Wiele pracowni używa programów spełniających ten warunek już przed podjęciem decyzji o wprowadzeniu tej technologii. Nie zawsze jest to jednoznaczne z przestrzeganiem odpowiednich zasad modelowania, standardów, metod zarządzania informacją i koordynacji modeli. W sytuacji, w której wszystkie projekty były dotychczas realizowane w technice 2D, koszt zakupu oprogramowania jest najistotniejszym elementem całego przedsięwzięcia. Może on być optymalizowany przez stopniowe wdrażanie lub przez korzystanie z różnych form finansowania. Zakładając, że w przypadku pracowni architektonicznej dostępne na ryku programy BIM pozwalają osiągnąć przyjęte wcześniej cele, jednym z ważniejszych aspektów jest ich koszt w założonym czasie, łatwość opanowania na początkowym etapie wprowadzania i możliwość uzyskania wsparcia w późniejszym okresie.

Wdrożenie BIM w pracowni projektowej oznacza konieczność zastosowania programów nie tylko do tworzenia modeli BIM, lecz także do koordynacji i kontroli jakości projektów, takich jak np. Solibri, wykorzystywanych przez osoby nadzorujące proces projektowania. W wielu przypadkach przy użyciu standardów open BIM oprogramowanie to może być uzyskane przy minimalnych kosztach początkowych.

Projekt pilotażowy

Najczęściej przyjmowaną strategią jest wdrożenie BIM przez realizację wybranego projektu pilotażowego. Ponieważ w jego początkowych etapach ścierają się przeciwstawne wymagania i oczekiwania, takie jak np. konieczność szybkiego tworzenia różnych wersji koncepcji architektonicznej i jednoczesne poznawanie nowego narzędzia BIM, główną zasadą jest wybór prostego tematu umożliwiającego realizację przy użyciu podstawowych technik, które mogą być szybko opanowane przez projektanta. W przypadku wdrażania rozwiązań BIM zastępujących dotychczasową pracę w 2D proces ten może być jeszcze bardziej uproszczony przez rozpoczęcie pracy na etapie przygotowania projektu budowlanego lub koncepcji wielobranżowej, kiedy większość istotnych decyzji dotyczących formy budynku jest już zatwierdzona. Modelowanie BIM przebiega w takiej sytuacji na bazie wcześniejszych rysunków 2D, co zmniejsza ilość koniecznych zmian.

Rozpoczęcie pracy przy projekcie pilotażowym poprzedzone jest wstępnymi szkoleniami obejmującymi podstawowe zagadnienia wykorzystania programu, takie jak: modelowanie, generowanie i zarządzanie dokumentacją oraz pracą grupową. W kolejnych etapach wprowadza się zagadnienia współpracy i koordynacji międzybranżowej.

Realizacja projektu pilotażowego wymaga zdefiniowania standardów specyficznych dla wybranego tematu i określających zasad współpracy i wykorzystania BIM. Wiąże się to z opracowaniem podstawowych dokumentów jego zastosowania, takich jak wymagania inwestora (EIR) i plan realizacji BIM (BEP). Jeżeli wdrożenie jest solidarnym przedsięwzięciem inwestora i projektanta, z reguły powstają one w wyniku wspólnych ustaleń na początkowym etapie projektu i obejmują następujące, wybrane zagadnienia:

Opracowane i przetestowane zasady i standardy są wykorzystywane przez inwestora w kolejnych inwestycjach dla określenia wymagań zastosowania BIM (EIR) oraz stanowią dla projektanta bazę do opracowania planów realizacji BIM (BEP) dla innych projektów. Wypracowane ustalenia, dobre praktyki i sposób pracy powinny zostać spisane w postaci firmowego podręcznika i stanowić bazę wiedzy do dalszego upowszechniania efektów wdrożenia projektu pilotażowego.

BIM Manager

Wprowadzenie BIM wiąże się z koniecznością ustanowienia nowych ról i związanych z nimi zakresów odpowiedzialności. Tak jak w przypadku definiowania celów, powinny być one dostosowane do przyjętej strategii wdrożenia. Powszechne jest powołanie menadżera BIM, spełniającego rolę koordynatora wszystkich działań związanych z wykorzystaniem BIM w projekcie, w celu skutecznego i efektywnego wykorzystania nowych możliwości oraz zrealizowania wymagań inwestora. Do głównych zadań menadżera BIM należą: udział w definiowaniu celów i zakresu wdrożenia, tworzenie i zarządzanie dokumentacją BIM, wsparcie w zakresie zagadnień BIM znajdujących się w umowach i uzgodnieniach z inwestorem lub podwykonawcami oraz nadzór nad realizacją projektów w technologii BIM. Bieżąca kontrola przebiegu projektu odbywa się w porozumieniu z projektantami i koordynatorami BIM poszczególnych branż i obejmuje zagadnienia: przestrzegania standardów i zasad współpracy zapisanych w planie realizacji BIM, kontroli koordynacji i poprawności modeli BIM, współdziałania z inwestorem w zakresie przekazywania modeli oraz organizacji szkoleń zespołów projektowych. Z uwagi na złożoność zagadnień nie jest możliwe łączenie tych zadań z pracą projektową, zwłaszcza w sytuacji jednoczesnego realizowania przez pracownię wielu projektów w BIM. W zależności od zakresu wdrożenia osoba na tym stanowisku powinna posiadać wiedzę z zakresu procedur i procesów BIM, znajomość możliwości narzędzi do modelowania BIM wykorzystywanych w poszczególnych branżach oraz umiejętność posługiwania się narzędziami do koordynacji i kontroli projektów BIM, takimi jak np. Solibri Office.

Na sposób i zakres wdrożenia BIM ma również wpływ fakt, że jest to nowa technologia na polskim rynku, niemająca jeszcze sprecyzowanych zasad ani przetestowanych skutków zastosowania w lokalnych warunkach. Przebieg i efekty jej wdrożenia powinny być na bieżąco monitorowane i dokumentowane w celu późniejszego upowszechnienia zdobytej wiedzy w kolejnych projektach, a w planie jej wprowadzenia należy przewidzieć to, że w początkowym okresie efektywność dotychczasowych działań będzie obniżona z uwagi na zastosowanie nowych narzędzi i procesów, ale z perspektywą uzyskania znaczących korzyści w przyszłości.